In een klein dorpje onder de rook van Rotterdam woonde de 11-jarige Adri van Nes-Butter toen op 10 mei 1940 de oorlog uitbrak. “Mijn vader vertelde ons de avond voor de inval van de Duitser dat wij alvast wat spullen moesten inpakken. In de nacht rond 04:00 uur was het zo ver. Met het gezin stonden wij op de dijk in Numansdorp en zagen wij in de verte hoe Rotterdam werd aangevallen door Duitsland.”
De inmiddels 93-jarige Adri kan zich de Tweede Wereldoorlog nog goed voor de geest halen. Samen met haar ouders en tien kinderen woonde zij aan de Middelsluissedijk Westzijde in Numansdorp (Hoeksche Waard) – een prachtig dorp aan het Hollands Diep. In 1944 moest Adri met haar ouders, broers en zussen evacueren vanwege de inundatie (de Duitsers wilde dit gebied bewust onder water zetten). “Wij konden terecht in een groot kippenhok aan de Oudendijk. Wij hadden kippen en ons varken meegenomen en probeerde het zo gezellig mogelijk te maken,” vertelt Adri. “Op zondag 17 september 1944, terwijl wij als gezin in de kerk zaten, werd ons huis aan de Middelsluissedijk gebombardeerd door de Engelsen, omdat de
Duitsers hier gevestigd waren. Na de oorlog konden wij niet meer naar huis.”
Tiener in oorlogstijd
Het gewone leven ging door, maar er was veel onzekerheid en dreiging. Zo vertelt Adri: “Je groeit snel op als tiener in oorlogstijd. Ik zat op de huishoudschool, maar deze werd gevorderd door de Duitsers en ik was te jong om te werken. Hierdoor werd ik thuis het manusje-van-alles: ik maakte kleding, bakte brood op de kachel. In de oorlog moest je het doen met veel minder middelen. Voor textiel nam ik de tram naar de Beijerlandselaan in Rotterdam. Ik stopte wat boter en olie in een schooltas, zodat de Duiters in de tram zouden denken dat ik een onschuldige scholier was. De boter en olie ruilde ik in de winkel voor textiel.”
De winter in 1944 was erg streng en er was weinig eten. Mensen uit de steden (met name Dordrecht en Rotterdam) trokken naar de Hoeksche Waard om bij de boeren voedsel te halen. “Gelukkig hebben wij als gezin geen honger gehad, maar ik weet nog goed dat kinderen uit de steden kwamen bedelen. Iemand probeerde ook ons varken te vorderen, maar dat vond mijn vader geen goed idee. Hij heeft een kip gegeven.”
Adri van nes
“Het gewone leven ging door, maar er was veel onzekerheid en dreiging.“
Ondanks dat het leven doorgaat tijdens een oorlog, vinden er gebeurtenissen plaats die veel invloed op je hebben. “Mijn broers hebben eens een hele nacht in de greppel geslapen omdat er een razzia was,” vertelt Adri. Maar ook Joodse mensen die verdwenen: “Mijn zus werkte bij de familie Zwarenstein in Numansdorp. Je had geen idee dat deze mensen nooit meer terug zouden komen.”
De bevrijding
Zaterdag 5 mei 1945 hoorde, de inmiddels 16-jarige, Adri dat Nederland was bevrijd: “Het was groot feest! De Tommies reden door de straten en wij vierden feest. Er werd gedanst op de straten en de vlaggen hingen aan de gevels.” Ondanks het euforische gevoel van vrijheid, had de oorlog nog een flinke nasleep. Men kreeg te horen wat er met de Joodse gemeenschap was gebeurd in de kampen en veel gezinnen hadden geen huis meer. “Na de oorlog trokken wij als gezin in bij een boer en moesten wij ons huis opnieuw opbouwen,” vertelt Adri, “maar je wist dat het nooit meer hetzelfde zou zijn als voor de oorlog. Joodse mensen, die ondergedoken zaten tijdens de oorlog, durfde niet meer zonder licht te slapen en waren soms hun hele familie kwijtgeraakt. De armoede in de verwoeste stad Rotterdam, maar ook NSB’ers die met de nek werden aangekeken en vernederd na de oorlog. Heel Nederland moest opnieuw gaan bouwen. Niet alleen huizen, maar ook het vertrouwen in ons hart.”
Op 5 mei 2023 vieren wij 78 jaar vrijheid. Iets wat, ook vandaag de dag, niet vanzelfsprekend is in Europa.
